حتما اصطلاحاتی مثل برند و برندینگ را شنیدهاید. همه کسبوکارهای نوپا در تلاشند تا در زمینه فعالیت خود برندسازی کرده و بازارهای بیشتری برای محصول خود پیدا کنند. سوالی که این کارآفرینان با آن روبرو هستند این است که چگونه برند ثبت کنیم ؟ شاید این اصطلاح در ذهن شما یک مفهوم صرفا اقتصادی باشد؛ این تلقی ذهنی شما اشتباه نیست. اما برند علاوه بر مفهوم اقتصادی، جنبههای حقوقی زیادی هم دارد. برای استفاده کارآمد از برند ضروری است با همه آنها آشنایی داشته باشیم. کارآفرینان فراوانی وجود دارند که به علت بیاطلاعی از مسائل حقوقی برند متحمل هزینههای زیادی شدهاند. در مواقع لزوم آنها نتوانستهاند از برند خود در برابر رقبا و سودجویان حفاظت نمایند. ما در این مقاله سعی داریم در مورد مراحل ثبت علائم تجاری صحبت کنیم.
برند یک عنوان اقتصادی است؛ در اصطلاح حقوقی، ما برند را به عنوان «علامت تجاری» یا «Trademark» میشناسیم. افراد بسیاری برند و علامت تجاری را یکی میدانند. ولی اگر بخواهیم دقیقتر بیان کنیم مفهوم برند چیزی وسیعتر و عامتر از علامت تجاری است. برند حسی است که مشتری نسبت به محصول ما دارد. آیا مشتری احساس ارزان قیمت بودن، با کیفیت بودن، باتکنولوژی بالا بودن، ایمن نبودن یا … در مورد محصول ما دارد. این حس همان برند ما است.اما هر برند حول محور یک علامت تجاری شکل می|گیرد. اما علامت تجاری چیست؟ و اساسا در دنیای امروز چه اهمیت و نقشی دارد؟
چرا علامت تجاری مهم است؟
علامت تجاری برای شما مفهوم غریبهای نیست. ما در جهان امروز در محاصره علائم تجاری هستیم. کافی است تلویزیون خود را روشن کنید تا با انواعی از علائم تجاری محصولات مختلف از محصولات خوردنی و غذایی گرفته تا صنعت خودرو و دارو و لوازم بهداشتی و محصولات الکترونیکی مواجه شوید. نام اپل، سامسونگ، بنز، مک دونالد، تیفانی و استار باکس و … برای شما غریبه نیست. همه اینها و هزاران مورد دیگر که ما در زندگی هر روزه خود با آنها برخورد میکنیم و برخی را بر برخی دیگر ترجیح میدهیم، علامتهای تجاری معروف و غیر معروفی هستند که معرف و نشان دهنده یک محصول خاص و کیفیت آن برای ما هستند.
دنیای تجارت و اقصاد امروز، دنیای نام و اعتبار است. هزینههای بسیار کلانی صرف ایجاد این نام و اعتبار میشود؛ علامت تجاری نماینده و مظهر این نام و اعتبار است. پشت هر کدام از این علامتهای تجاری اعتبار و شهرت خاصی وجود دارد. به محض شنیدن نام آنها تصویر خاصی از میزان کیفیت، قیمت آن و حتی محل تولید آن در ذهنتان شکل میگیرد.
علامت تجاری چیست؟
کارکرد و هدف اصلی علائم تجاری این است که اطلاعات لازم را در خصوص محصول به مصرفکننده ارائه کند و هر محصول را از محصولات مشابه متفاوت و متمایز کند. محصول شما با این نام شناخته خواهد شد و مصرفکنندگان در بازار با این نام محصول شما را از محصولات رقیب تشخیص میدهند. اهمیت این نام هم به خاطر همین است. هر کیفیتی که محصول شما داشته باشد، خوب یا بد، این نام منعکسکننده آن است. به همین دلیل است که منابع مالی کلانی صرف سرمایهگذاری در خصوص معرفی و ترویج برند برای هر محصولی میشود؛ تا اعتماد مصرفکنندگان جلب شود و با شنیدن علامت تجاری محصول سریعا کیفیت و اعتبار آن در ذهنشان مجسم شود.
بگذارید برایتان یک مثال ساده بزنم؛ شما با دیدن تصویر یک سیب گازخورده پشت یک ابزار الکترونیکی یاد چه چیزهایی می افتید؟! اعتبار؟! تکنولوژی سطح بالا؟! حتما به سرعت به کیفیت محصول اعتماد می کنید! این طور نیست؟!
داراییهای نامشهود، بخش مهمی از اقتصاد امروز را تشکیل میدهند. مهمترین این داراییها حسن شهرت و اعتبار محصول شماست که صرفا از طریق علامت تجاری شما شناخته میشود و حتی به دست میآید. حتی اگر شما بهترین و با کیفیتترین محصول و خدمت را به بازار ارائه کنید اما این محصول قابل تشخیص و تمیز از محصولات رقیب نباشد؛ اعتباری برای شما شکل نمیگیرد. شما به یک نام و معرف نیاز دارید که بتواند محصول شما را به مصرفکنندگان معرفی کند و از محصولات مشابه و رقیب متمایز نماید.
حال که با مفهوم اقتصادی علامت تجاری آشنا شدیم اجازه دهید راجع به مفهوم حقوقی آن صحبت کنیم. علامت تجاری چیست؟ یک اسم؟ یک تصویر؟ ترکیبی از هر دو؟!
علامت تجاری هر نشانه قابل رویتی است که بتواند کالاها و خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را از هم متمایز کند. علامت تجاری میتواند از یک یا چند کلمه، حرف یا عدد یا ترکیبی از آنها تشکیل شود. حتی میتواند از شکل، نماد، اشکال سه بعدی، نمادهای صوتی مثل موسیقی و یا رنگهای مختلف تشکیل شده باشد. بنابراین شما میتوانید هر شکل، کلمه و یا حتی صدایی را به عنوان علامت تجاری خود انتخاب کنید.
چگونه از علامتتجاری خود محافظت کنیم؟
سوال بعدی که اینجا مطرح میشود این است که شما چطور میتوانید در برابر رقبا از علامت تجاری خود محافظت نمایید؟ بهعنوان مثال اگر شرکت رقیب کالایی را با همان علامت شما روانه بازار کرد شما چگونه میتوانید با آن مقابله نمایید؟!
در اینجاست که پای حقوق علائم تجاری به میان میآید. حقوق علائم تجاری از علامت شما در برابر سوءاستفادههای دیگران حمایت میکند. شما میتوانید از شخصی که از علامت شما بدون اجازه استفاده کرده است شکایت نمایید و حتی از وی درخواست خسارت کنید. اما چطور؟ آیا هر علامتی مورد این حمایت است؟
برای اینکه علامت شما دارای حمایت قانونی و حقوقی باشد شما باید آن را به ثبت برسانید. به این ترتیب آن علامت خاص را به خود اختصاص داده و مالک آن میشوید. ثبت علامت امروزه در همه کشورهای دنیا امری بسیار رایج است. همه کسبوکارها برای حمایت از علامت تجاری و برند خود در اولین مرحله، آن را به ثبت میرسانند تا کس دیگری نتواند از آن علامت یا مشابه آن استفاده نماید. به این ترتیب دیگران نمی توانند از سرمایهگذاریها و تلاشهای آنان بهطور ناروا بهرهمند شود. البته باید بدانید که علامت بدون ثبت هم مورد حمایت قرار میگیرد اما در صورت عدم ثبت علامت، شما باید اثبات نمایید که تقدم استفاده از یک علامت خاص با شما بوده است و نه با رقیب. به عبارت دیگر با ثبت علامت، شما مالک علامت محسوب میشوید و هر کسی که از علامت شما سوءاستفاده کند، مسئول خواهد بود.
ثبت علامت تجاری در کشور ما هم در چند سال اخیر بسیار رشد داشته است. متولی ثبت علامت در ایران اداره مالکیت صنعتی است که بهصورت آنلاین در وبگاه خود اقدام به ثبت علامت مینماید. باید در نظر داشته باشید که ثبت علامت یک پروسه اداری-حقوقی است که نیاز به صرف زمان و هزینه دارد. علاوه بر این هر علامتی هم قابل ثبت نیست. علامت تجاری برای ثبت باید حائز برخی شرایط باشد یا نباشد.